S Ö Z A L T I

maksvel tənlikləri ★ wiki | elm

elektrodinamikada müxtəlif zamanlarda müxtəlif yerlərdə əldə edilən qanunauyğunluqların ceyms maksvel tərəfindən azca düzəlişlə bir araya gətirilməsidir. elektrodinamikann təməl daşları sayılırlar günümüzdə. əldə olunan bütün bilgilər bu tənliklərdən yola çıxılaraq əldə olunur. yeni bir bilgi əldə edilirsə, maksvell tənliklərinin buna icazə verib vermədiyi araşdırılır əvvəlcə. sözü gedən məşhur tənliklər bunlardır: * mənalarını izah etməyə çalışacam
1. (baxma: qaus qanunu)-elektrik sahə vektorunun qapalı sahə üzrə inteqralı həmin sahənin içindəki toplam yükün elektrik sabitinə olan nisbətinə bərabərdir. başqa sözlə bir kürə düşünün içində müəyən qədər yük əgər bu yüklərin yaratdığı elektrik sahəsinin oxlarını* vektor kürənin səthi boyunca toplasaq* çölə çıxan vektorları toplayırıq, içəri girənləri çıxırıq , alınan ədəd kürənin içindəki yüklərin cəminin elektrik sabitinə bölünməsinə bərabər olacaq.
2. (baxma: adsız)-maqnit sahə vektorunun qapalı sahə üzrə inteqralı sıfıra bərabərdir. yenidən bir kürə götürək və onun səthi boyunca maqnit sahəsi vektorlarını toplayaq* çölə çıxan vektorları toplayırıq, içəri girənləri çıxırıq . bu toplam həmişə sıfıra bərabərdir. başqa sözlə kürənin səthindən çıxan vektorların cəmi içəri girən vektorların cəminə bərabərdir. daha başqa sözlə heç mir maqnit monopolu yoxdur. yəni maqnitlər həmişə dipol şəklində ortaya çıxır, yəni şimal və cənub qütbləri var. amma heçvaxt tək qütblü olmurlar.
3. maqnit sahəsinin zamana görə törəməsi elektrik sahəsinin curl-una bərabərdir. yəni zamanla dəyişən maqnit sahəsi burulğanlı elektrik sahəsi yaradır.
4. (baxma: amper qanunu) * maksvelin düzəlişi var burda, tam amper qanunu deyil -zamala dəyişən elektrik sahəsi və elektrik cərəyanı burulğanlı maqnit sahəsi yaradır.
fikir verirsinizsə bu 4 tənlikdə müəyyən yarımçıq simmetriya olduğunu deyə bilərik. xüsusən 3-cü və 4-cü tənliklər oxşardır. amma onların da arasında müəyyən fərq var. tənliklərin tam simmetrik olması üçün çatışmayan bir element var o da ki, maqnit monopolu və ya maqnit yük daşıyıcılarıdır. təsəvvür edin əgər elektrik yüklərinə, yəni elektrik monopoluna uyğun olaraq həm də maqnit monopolu yəni maqnit yük daşıcıları olsaydı, onda ikinci maksvel tənliyi eyni ilə birincisinin analoqu olacaqdı. maqnit sahəsi vektorunun qapalı sahə üzrə inteqralı toplam maqnit yükünün maqnit sabitinə olan nisbətinə bərabər olacaqdı. eləcə də üçüncü tənlik dördüncünün analoqu olardı. əgər maqnit yük daşıyıcıları mövcud olsaydı, onda maqnit cərəyanı da mövcur olardı. belə olan halda maqnit cərəyanı və ya maqnit sahəsinin dəyişməsi burulğanlı elektrik sahəsini yaratmış olardı. və biz eyni ilə dördüncüyə bənzər bir tənlik alırıq.
nəticə: nəzəri cəhətdən maqnit yüklərinin mövcudluğu heç bir problem yaratmır. hətta bir çox problemin həlli tapılmış olardı. amma təcrübələrdə maqnit yüklərinin varlığı hələ ki, isbat oluna bilinmiyib təəssüf ki.

anterograde amnesia |

veysəloğlu